Günlük Gelişmeler

2023 Dolaylı Ar-Ge Teşvikleri %126,7 Artarak 59,3 Milyar TL’ye Ulaştı*

2023 yılında dolaylı Ar-Ge teşvikleri, bir önceki yıla göre %126,7 oranında artarak 59 milyar 332 milyon TL’ye ulaştı. En fazla kurumlar vergisi desteğinden faydalanan girişimler, 34 milyar 810 milyon TL ile bu alanda en büyük payı aldı. Gelir vergisi stopaj teşviki ise 23 milyar 661 milyon TL ile ikinci sırada yer aldı.

Dolaylı Ar-Ge teşviklerinin, şirketlerin Ar-Ge harcamaları içindeki payı 2009’dan bu yana artarak %24,1’e yükseldi. 2023 yılında, Ar-Ge teşviklerinden yararlanan girişim sayısı 9 bin 30’a çıkarken, en fazla teşvik alan sektörler bilgi ve iletişim, imalat sanayi ve mesleki, bilimsel faaliyetler oldu.

İmalat sanayi, beyan edilen harcama tutarlarında %49,5 ile ilk sırada yer alırken, KOBİ’ler toplam teşviklerin %88’ini aldı. KOBİ’lere sağlanan teşviklerin%51’i orta ölçekli, %37,2’si küçük ölçekli, %11,7’si ise mikro ölçekli işletmelere verildi.

İş Gücü Girdi Endekslerinde 2024 III. Çeyrek: İstihdam, Ücretler ve Maliyetlerde Artış*

2024 yılı III. çeyrek verilerine göre, Türkiye’nin sanayi, inşaat ve ticaret-hizmet sektörlerinde işgücü girdi endekslerinde çeşitli değişiklikler gözlemlendi:

• İstihdam Endeksi: Yıllık %3,0 artarken, sanayi sektöründe %0,5 azalma, inşaat sektöründe %7,4 artış ve ticaret-hizmet sektörlerinde %4,1 artış yaşandı. Çeyreklik bazda ise %0,8 artış kaydedildi.
• Çalışılan Saat Endeksi: Yıllık bazda %1,1 azaldı. Sanayi sektöründe %4,1 azalma, inşaat sektöründe %2,8 artış, ticaret-hizmet sektörlerinde ise %0,2 azalma görüldü. Çeyreklik artış ise %0,4 oldu.
• Brüt Ücret-Maaş Endeksi: Yıllık %74,7 arttı. Tüm sektörlerde benzer artışlar yaşandı (sanayi %73,9, inşaat %73,9, ticaret-hizmet %75,2). Çeyreklik artış ise %8,8 oldu.
• Saatlik İşgücü Maliyeti Endeksi: Yıllık %76,9 artış gösterdi. Sanayi sektöründe %82,0, inşaat sektöründe %69,9 ve ticaret-hizmet sektörlerinde %75,5 artış kaydedildi. Çeyreklik artış %9,0 oldu.
• Saatlik Kazanç Endeksi: Yıllık %76,6 artarken, çeyreklik artış %8,4 olarak kaydedildi.
• Saatlik Kazanç Dışı İşgücü Maliyeti Endeksi: Yıllık %78,2, çeyreklik %12,0 artış gösterdi.

Sosyal Yardıma “Avrupa Modeli” Geliyor: İşi Kabul Etmeyenin Yardımı Kesilecek*

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, sosyal yardımları tek merkezde toplayıp Avrupa modeli getirmeyi planlıyor. Devletten sosyal yardım alan ve herhangi bir iş önerisinde bulunulan kişi, çalışmayı kabul etmediğinde yardımların kesilmesi planlanıyor.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın, yeniden ele alınacak sosyal yardımları ile ilgili öneriler şöyle:

• Sosyal yardımlar tek sistemde toplanarak denetlensin.
• Türkiye’nin sosyal yardım haritası çıkarılsın.
• Gelişigüzel yapılan sosyal yardımlar denetimden geçirilsin.
• Avrupa’da olduğu gibi, işi ve maddi durumu geçinmeye yeterli olmayan ebeveyn Aile Bakanlığı tarafından işe sokulsun, 1-5 yaş grubundaki varsa çocukları kreşe verilsin.
• Evi olmayan ve çalışmayan ailelere önce iş sonra geçici barınma imkanı sağlansın. Bu durumda olan ailelere verilen nakdi yardım yerine iş, geçici barınma imkanları sağlansın.
• İşi kabul etmeyen bireylere yapılan nakdi yardım kesilsin ve işe teşvik edilsin.

Verimlilik Artışı Olmadan Ücret Artışı Mümkün Mü?*

Prof. Dr. Daron Acemoğlu’nun “verimlilik artarsa ücretler de artar” açıklaması, Türkiye’de ücret artışlarının zorlayıcı koşullarını gündeme getirdi. Bu bağlamda, işçi ve işveren açısından şu anahtar noktalar öne çıkıyor:

İşçiler İçin:

• Türkiye’de verimlilik artışı sağlanmadan ücretlerin yükselmesi beklenmiyor. Zira verimlilik artışı olmadan, ekonomik yapının desteklediği kalıcı ücret artışları mümkün olmuyor.
• İşsizlik oranı yüksek. 2024’ün üçüncü çeyreğinde, geniş tanımlı işsizlik oranı %26,5. Bu durumda, işsiz sayısının yüksekliği nedeniyle işçi ücretlerinin artması zorlaşıyor.
• Ne eğitimde ne de istihdamda olan 11 milyon kişi, iş gücüne katılamayan büyük bir kesimi oluşturuyor. Bu grup içinde üniversite mezunlarının varlığı, işgücü piyasasında eğitimle uyumlu istihdamın eksikliğine dikkat çekiyor.

İşverenler İçin:

• Türkiye’de birçok zombi şirket bulunuyor. Bu şirketler, devlet desteğiyle ayakta kalmaya çalışıyor ve büyümek için gerekli verimliliği sağlayamıyor. Bu durum, genel ekonomik yapının iyileşmesini engelliyor.
• Bazı sektörlerde, özellikle ara eleman ve mavi yaka iş gücünde ücret artışları görülüyor. Ancak bu, genel ücret artışı ile bağdaştırılamaz.
• İşverenler, iş gücü piyasasında nitelikli eleman bulmada zorluk çekiyor. Bu da ücret artışlarını sektörel olarak sınırlı tutuyor.

Türkiye’de kalıcı ücret artışları için verimlilik ve işsizlik oranlarının iyileştirilmesi, eğitim sisteminin iş gücü piyasasıyla uyumlu hale getirilmesi gerekiyor.

Japonya, Yüksek Maliyetlerle Mücadele İçin 250 Milyar Dolarlık Teşvik Paketi Açıkladı

Japonya Başbakanı Shigeru Ishiba, yüksek maliyetlerle mücadele eden hane halkları ve işletmelere yönelik 39 trilyon yen (250 milyar dolar) büyüklüğünde bir teşvik paketi açıkladı. Paket, ücret artışları, düşük gelirli hanelere nakit yardımı ve yarı iletken ile yapay zeka sektörlerine yatırımları içeriyor. Başbakan, paketin gerçek maliyetinin 13,9 trilyon yen (89,1 milyar dolar) civarında olacağını belirtti. Teşvik planı, parlamentoda çoğunluğu kaybeden iktidar koalisyonunun destek sağlama çabalarını test ediyor. Ayrıca, Japonya’nın çekirdek enflasyonu Ekim ayında %2,3 artarak merkez bankasının hedefinin üzerinde kaldı.

Güney Carolina’da 21 Kasım 2024’te Yürürlüğe Girecek EWA Mevzuatı

Güney Carolina’da yürürlüğe girecek olan mevzuat, eyaleti Kazanılmış Ücret Erişimi Programlarını (EWA – Earned Wage Access) düzenleyen en son yetki alanı haline getirecek.

EWA programları, düşük ücretli çalışanların maaşlarının bir kısmını maaş gününden önce alabilmelerini sağlayarak, maaştan maaşa yaşayanlar için finansal rahatlama sunuyor. Ancak, bu tür programların gizli ücretleri ve yüksek ücretler, kullanıcıların toplam borçlarını artırabilir ve uzun vadeli finansal refahlarına zarar verebilir.

İşverenler İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• EWA programları, işverenler veya üçüncü taraf sağlayıcılar tarafından sunulabiliyor. Bu programların uygulanması sırasında işverenler, çalışanlarına maaşlarından avans sağlamak için belirli standartlara uymak zorunda.
• Çalışanlar, maaşlarına karşı haftada birkaç kez ödeme alabilirler, ancak bu hizmet genellikle ücretli olup, üçüncü taraf sağlayıcılar yüksek ücretler talep edebilmektedir.
• İşverenler, EWA programlarının gerekliliklerine uymalı ve çalışanların hakları hakkında bilgi vermelidir. Ayrıca, üçüncü taraf sağlayıcılar, bahşiş talepleri ve ücretlendirme konusunda şeffaflık sağlamalıdır.

EWA programları, genellikle geleneksel maaş günü kredilerine kıyasla daha düşük maliyetli olsa da, çalışanlar hala önemli ücretler ödemek durumunda kalabilir. Bununla birlikte, bazı eyaletlerde EWA ürünleri, daha sıkı düzenlemelere ve yüksek faiz oranlarına tabi olabiliyor. Bu nedenle, işverenlerin EWA programlarını sunarken bu düzenlemeleri göz önünde bulundurması önemlidir.

Amerika: Çalışanlara Hediye Verirken Yapılan Yaygın Hatalar ve Çözümler

Amerika’da pek çok işveren, çalışanların moralini yükseltmek amacıyla çalışanlarına hediyeler vermektedir. Ancak, bu hediyelerin çalışanlar için rahatsız edici yada bir vergi yükü oluşturması, bu iyi niyetli çabayı tersine çevirebilir. İşte, işverenlerin, yöneticilerin ve iş arkadaşlarının hediye seçerken dikkat etmesi gereken noktalar:

• Çalışanlara verilen hediyeler gelir vergisine tabidir.
• Dini ya da romantik içerikli hediyeler, ayrımcılık ya da taciz iddialarına yol açabilir. Aynı şekilde argo  içeren şaka amaçlı hediyeler, özellikle korunan gruplara yönelik aşağılayıcı ifadeler içeriyorsa, ayrımcılık davalarına zemin hazırlayabilir
• Bazı çalışanlara hediye verirken diğerlerini dışlamak, iş yeri moralini olumsuz etkileyebilir.

Hediyelerin değeri, alıcı üzerinde beklenmedik bir vergi yükü oluşturabilir. ABD İç Gelir Servisi (IRS), işverenlerden alınan çoğu hediyeyi vergilendirilebilir gelir olarak kabul eder.

• Miktarına bakılmaksızın her zaman vergilendirilebilir.
• Az değerli (de minimis) ve nadiren verilen hediyeler, muhasebe açısından pratik olmadığından vergilendirilmez. Örneğin, resmi tatil için verilen yiyecek, atıştırmalıklar, kahve, çiçekler ve kitaplar bu kategoriye girer. Ancak, IRS’ye göre değeri 100 doların üzerindeki bir hediye asla de minimis olarak değerlendirilmez.

Federal çalışanlar, federal yüklenicilerden alınan hediyeleri genellikle kabul edemezler. Ancak bu hediyelerin değeri 20 doların altındaysa istisnalar yapılabilir. Bu durum, Amerikan Barolar Birliği’nin mesleki etik kurallarınd da vurgulanmıştır.

Yöneticilerin belirli çalışanlara hediye verirken diğerlerini dışlaması, hediye alanların çoğunluğunun aynı demografik gruptan olması durumunda, ayrımcılık iddialarını güçlendirebilir.

“Evden Çalışanlar, Her Gün 24 Dakika Daha Fazla Uyuyor”

İngiltere Ulusal İstatistik Ofisi (ONS) tarafından yapılan bir araştırma, evden çalışan kişilerin, ofise giden çalışanlara kıyasla daha fazla uyuma, egzersiz gibi aktivitelere daha fazla zaman ayırma ve işe gitme süresinden tasarruf etme gibi avantajlar sağladığını ortaya koymaktadır.

• Evden çalışan kişiler, ofiste çalışanlara göre günde ortalama 24 dakika daha fazla uyuyabiliyor.
• Evden çalışanlar, egzersiz gibi aktivitelere ofise giden çalışanlardan 15 dakika daha fazla zaman ayırabiliyorlar.
• Ofise giden çalışanlar, evden çalışanlara göre her gün 56 dakika daha fazla yolculuk yapıyor.
• Günde en az 7 saat çalışan kişilerle yapılan araştırmaya göre, evden çalışanlar ofise gidenlerden her gün ortalama 10 dakika daha az çalışıyorlar.

Evden Çalışma Seçeneğinin Sağlık ve Refah Üzerindeki Etkisi

• Araştırmaya katılan çalışanlar, çalışma ortamlarına göre değil, araştırmaya katıldıkları gün evden ya da ofisten çalıştıkları şekilde sınıflandırıldı.
• Başka bir araştırma, işverenlerin evden çalışma seçeneği sunmasının başlıca sebebinin çalışanların sağlık ve refahı olduğu sonucuna vardı.

Yıllık İzin Talebi İşverence Onaylanmadan İzne Çıkılması Fesih Sebebi Midir?

Davalı işveren tarafından yıllık izin onayı alınmadan işçinin iş sözleşmesini feshetmiş ise de esasen daha önce hiç disiplin cezası bulunduğu ispatlanmayan işçinin 3 günlük yıllık izin dilekçesi verdiği de davalı tarafından bilindiği halde “mazeretsiz devamsızlık haklı nedeniyle iş sözleşmesini fesih yoluna gitmesinin ölçülülük ilkesine aykırı olduğu değerlendirilmiştir. Davacının yıllık izin talebi onaylanmadan 3 günlük yıllık iznini kullanmasının işyerinde olumsuzluklara yol açtığı anlaşılmakla feshi haklı değil geçerli nedene dayandığı sonucuna ulaşılmıştır.

Ankara BAM 7. Hukuk Dairesi, E. 2024/1137, K. 2024/1566, T. 20.05.2024

Fesih Sebebinin Açık ve Kesin Olarak Belirtilmemiş Olması

Fesih sebebinin açık ve kesin belirtilmediği, feshin şekil şartları itibari ile geçersiz olduğu, öte yandan işverenin fesihte objektif davrandığına dair delil sunamadığı, davacının farklı alanlarda değerlendirilmesi veya eğitime tabi tutulması gibi hususlar açısından işveren yükümlülüğünün yerine getirildiği hususunun da ispatlanamadığı anlaşılmakla fesih haksız ve geçersizdir. Açıklanan nedenlerle davacının istinaf talebinin kabulü ile işe iadesine ve denetime elverişli teknik bilirkişi raporundaki hesaplamalara itibar edilerek14.310,00 TL brüt boşta geçen süre ücreti ile davacının kıdemine göre 5 aylık17.887,50 TL brüt işe başlatmama tazminatına hükmedilmesi gerektiği anlaşılmıştır.

Adana BAM 13. Hukuk Dairesi, E. 2022/2777, K. 2023/1174, T. 14.09.2023

Günün Sorusu

SORU: İşyerimizde iki dönem farklı olmak üzere stajyerlik yapan personelimiz kadrolu olarak çalışmaya başlamıştır. Bu durumda kadroya geçen personelin izin hak edişini stajyerlik dönemlerinden de sayılmalı mıdır yoksa kadroya geçmesi nedeniyle izin hakkedişi sıfırlanmalı mıdır?

CEVAP: Eğer staj süresinde okulu tarafından sigortalılığı sağlandı, diğer bir ifadeyle bizim sigortamızda yer almadıysa staj süresi yıllık izin hesabında dikkate alınmaz.

Ancak stajyerlik olarak adlandırdığımız sürede de bizim sigortamızda göründüyse bu süreler de yıllık izin hesabına dahil edilecektir.

Kritik nokta staj süresinde bizim sigortalımız olup olmadığıdır.

Bunu Biliyor Muydunuz?

Avans Ödemesinden Yapılan İcra Kesintisi

Avans, işçinin hak ettiği ücretin bir kısmının sözleşme yapılan zamandan daha önce işveren tarafından ödenmesidir.

• Avans ödemeleri, İş Kanunu’nda doğrudan düzenlenmemiş olmasına rağmen uygulamada sıklıkla görülmektedir.
• İş Kanunu kapsamındaki işçiler için, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’ndaki hükümler uygulanır.
• Borçlar Kanunu’nun 406. maddesine göre, işverenin işçiye avans ödemesi yapma yükümlülüğü üç şartla sınırlıdır:
  1. İşçinin zorunlu veya ani gelişen bir ihtiyacı olması,
  2. İşverenin avans ödeme kapasitesine sahip olması,
  3. Avansın, işçinin çalıştığı günle orantılı olarak ödenmesi.
• Yasal hükümler, işverene işçiye avans verme zorunluluğu getirmez.
• İşveren, işçiden gelen avans talebini reddetmesi durumunda, işçinin iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmesi için herhangi bir yasal dayanak yoktur.
• İşçi, ücretinden icra kesintisi yapılırken aynı zamanda avans talep edebilir.
• İcra kesintisi bulunan bir çalışana avans ödemesi yapılmadan önce, icra dosyasındaki kesinti kalemleri ve çalışanın 30 günlük ücretine göre kontroller yapılmalıdır.
• Avans, 30 günlük ücretin dörtte biri (1/4) kadar bir icra kesintisi dikkate alınarak hesaplanmalıdır.