Günlük Gelişmeler

TÜİK Ücretli Çalışan İstatistikleri*

Türkiye İstatistik Kurumu’nun 16.12.2024 tarihli istatistiklerine göre ücretli çalışan sayısı yıllık %2,5 arttı .

Sanayi, inşaat ve ticaret-hizmet sektörleri toplamında ücretli çalışan sayısı 2024 Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %2,5 arttı. Ücretli çalışan sayısı bir önceki yılın aynı ayında 15 milyon 448 bin 458 kişi iken, 2024 yılı Ekim ayında15 milyon 837 bin 471 kişi oldu.

Ücretli çalışanların alt detaylarına bakıldığında; 2024 Ekim ayında ücretli çalışan sayısı yıllık olarak sanayi sektöründe %1,1 azaldı, inşaat sektöründe %6,3 arttı ve ticaret-hizmet sektöründe %3,9 arttı. Ücretli çalışan sayısı aylık aynı kaldı.

Sanayi, inşaat ve ticaret-hizmet sektörleri toplamında ücretli çalışan sayısı 2024 Ekim ayında bir önceki aya göre aynı kaldı.

Ücretli çalışanların alt detaylarına bakıldığında; 2024 Ekim ayında ücretli çalışanlar aylık olarak sanayi sektöründe %0,3 azaldı, inşaat sektöründe %0,6 arttı ve ticaret-hizmet sektöründe %0,1 arttı.

Hizmet Üretim Endeksi Yıllık %2,0 Azaldı*

Türkiye İstatistik Kurumu’nun16.12.2024 tarihli istatistiklerine göre hizmet üretim endeksi yıllık %2,0 azaldı.

Hizmet üretim endeksi (2021=100) 2024 yılı Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %2,0 azaldı. Aynı ayda ulaştırma ve depolama hizmetleri %4,6 azaldı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %4,0 arttı, bilgi ve iletişim hizmetleri %3,2 azaldı, gayrimenkul hizmetleri %5,2 arttı, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %9,5 azaldı, idari ve destek hizmetleri ise %2,8 arttı.

Hizmet üretim endeksi (2021=100) 2024 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre %0,2 arttı. Aynı ayda ulaştırma ve depolama hizmetleri %0,1 arttı, konaklama ve yiyecek hizmetleri %1,1 arttı, bilgi ve iletişim hizmetleri %2,5 azaldı, gayrimenkul hizmetleri %2,8 azaldı, mesleki, bilimsel ve teknik hizmetler %1,8 arttı, idari ve destek hizmetleri ise %1,3 arttı.

Deprem Bölgesindeki İşverenler İçin SGK Prim ve Beyanname Süreleri Uzatıldı*

Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulunun 12/12/2024 tarihli ve 2024/546 sayılı Kararı ile ;

Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya illeri ile Gaziantep ilinin İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki işyeri işverenleri ile işyerleri Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya illeri dışında olmakla birlikte Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya illerindeki meslek mensuplarıyla arasında deprem tarihi itibarıyla Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi bulunması ve sözleşmenin devam etmesi nedeniyle mücbir sebep kapsamında değerlendirilen ve mücbir sebep hali 30/11/2024 tarihinde sona eren işyeri işverenleri tarafından Kuruma verilecek olan 2024/Kasım ayına ilişkin Aylık Prim ve Hizmet Belgeleri/Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamelerinin 27/1/2025 (26/1/2025 tarihi hafta sonuna denk geldiğinden) günü sonuna kadar verilmesi ve ilgili aya/döneme ilişkin prim ödemelerinin de 31/1/2025 tarihine kadar yapılması halinde 2024/Kasım ayına ilişkin Aylık Prim ve Hizmet Belgeleri/ Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri yasal süre içerisinde verilmiş ve ilgili ay/ döneme ilişkin primlerde yasal süre içerisinde ödenmiş sayılacaktır.

Maliyeden Kartelleşme Eğiliminin Yüksek Olduğu Sektör ve Firmalara İnceleme*

Vergi Denetim Kurulu (VDK), sektörlerinde kartelleşme eğilimi gösteren ve fiyatlar üzerinde hakimiyet kurarak rekabeti bozan işletmelere yönelik kapsamlı bir inceleme yürütüyor. İncelemelerde, yüksek fiyat artışları yapan ancak bu durumu vergiye yansıtmayan firmalar belirleniyor. Bu işletmelerin, sektördeki diğer mükelleflerle kartelleşmeye yakın iş ilişkileri kurup kurmadığı ve piyasa üzerindeki hakimiyetlerini kötüye kullanıp kullanmadığı analiz ediliyor.

Özellikle, yurt dışı fiyatlarıyla uyumsuz yüksek fiyatlandırma yapan işletmeler ve sektör ortalamalarının dışında faaliyet gösteren mükellefler riskli olarak değerlendiriliyor. Bu süreçte elde edilen bulgular, Rekabet Kurumu ve Ticaret Bakanlığı gibi ilgili kamu kurumlarına iletilecek. Amaç, piyasada haksız fiyat oluşumlarını engellemek ve rekabetin korunmasını sağlamak.

OECD Yetişkin Becerileri Anketi 2023: Çalışanlar için Çıkarımlar

Becerilerin İş Hayatına Etkisi

Daha yüksek okuryazarlık ve aritmetik becerilerine sahip yetişkinlerin istihdam edilme, daha yüksek ücret kazanma ve daha iyi sağlık ve yaşam doyumu bildirme olasılıkları daha yüksektir. Teknolojinin iş dünyasını dönüştürmesiyle birlikte, okuryazarlık, aritmetik ve problem çözme becerileri gelecekteki iş gücü için kritik öneme sahiptir.

• Pek çok ülkede, düşük performans gösteren yetişkinlerin okuryazarlık ve aritmetik becerileri azalmış, bu da iş gücünde daha geniş eşitsizliklere yol açmıştır. Singapur ve ABD, en büyük beceri eşitsizliklerine sahip ülkeler olarak öne çıkmıştır.
• Erkeklerin okuryazarlık becerileri kadınlara göre daha fazla düşüş göstermiştir, ancak aritmetik ve problem çözme konularında erkekler hala daha iyi performans göstermektedir.
• Yetişkinlerin becerileri, sosyal geçmişleriyle yakından ilişkilidir. Daha düşük eğitim seviyesine sahip yetişkinler, iş gücü piyasasında dezavantajlı konumda kalmaktadır.
• Göçmen işçiler, yerli doğumlu yetişkinlere kıyasla daha düşük becerilere sahiptir. Göçmen nüfusun artışı, bazı ülkelerdeki genel beceri seviyelerindeki düşüşü açıklamaktadır.
• Finlandiya ve Danimarka, okuryazarlık becerilerini geliştirmede önemli ilerlemeler kaydederken, Finlandiya ve Singapur, aritmetik becerilerde en büyük kazanımları elde etmiştir. Bu ülkeler, eğitim ve beceri geliştirme politikalarına yaptıkları yatırımlarla dikkat çekmektedir.

OECD Tavsiyeleri

Hükümetlerin, iş gücünün dayanıklılığını ve kapsayıcılığını artırmak için temel becerilere yatırım yapması gerekmektedir. Bu, çalışanların istihdam edilebilirliğini ve yaşam kalitesini artıracak, ekonomik büyümeyi destekleyecektir.

Anket, işverenlerin çalışanlarının becerilerini desteklemesinin, iş gücü piyasasındaki eşitsizliklerin azaltılmasında ve ekonomik büyümenin sürdürülebilirliğinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir.

Zorla Çalıştırma ile Yapılan Ürünlerin Yasaklanması Hakkında Yönetmelik

19 Kasım 2024’te Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Parlamentosu’nun ardından, zorla çalıştırma ile üretilen ürünlerin AB pazarında yasaklanmasına ilişkin gelecekteki Tüzüğü kabul etti. Bu düzenlemenin 2027’nin sonlarından itibaren yürürlüğe girmesi bekleniyor ve zorla çalıştırma ile üretilen ürünlerin AB pazarına arzını, sunumunu ve ihracatını genel olarak yasaklayacak.

Zorla çalıştırma, ceza tehdidi altında ve gönüllü rızası olmaksızın bir kişiden talep edilen her türlü iş veya hizmeti, ayrıca çocuk işçiliğini kapsıyor.

Yeni Tüzük, ekonomik operatörlere (AB pazarına ürün sunan veya ihraç eden tüm gerçek veya tüzel kişiler) yönelik olup, mevcut AB veya ulusal yasalara ek insan hakları durum tespiti yükümlülüğü getirmiyor. Bunun yerine, 2026 ortasına kadar ulusal hukuka aktarılması planlanan Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi (CSDDD) ve diğer benzer düzenlemeleri tamamlamayı amaçlıyor.

2025 Yılı İçin Hong Kong’da İK Profesyonellerini Bekleyen Önemli Gelişmeler

• 1 Kasım 2024’ten itibaren, lisans öğrencileri, saat sınırlaması olmadan yarı zamanlı çalışabilecek.
• En İyi Yetenek Geçiş Programı (TTPS) ve Kaliteli Göçmen Kabul Programı (QMAS) genişletildi. TTPS vizesi üç yıla çıkarıldı, QMAS kriterleri iyileştirildi.
• 40 yaş ve üstü çalışanlara 6 ay tam zamanlı çalışma sonrası 10.000 HK$ ve 12 ay sonrası ek 10.000 HK$ ödeme yapılacak.
• Dört hafta içinde toplam 68 saat çalışanlar yasal istihdam haklarına (yıllık izin, hastalık parası) hak kazanacak.
• Yasal Asgari Ücret oranı yılda bir kez gözden geçirilecek ve uzun vadeli formüle dayalı olarak güncellenecek.

Diğer Uluslararası Gelişmeler

• Çin:
  • Emeklilik yaşı 2025’ten itibaren kademeli olarak yükseltilecek.
  • Doğum oranını artırmak için 13 destek önlemi devreye alındı.
• Avustralya:
  • Çalışanlara “Bağlantıyı Kesme Hakkı” tanındı; küçük işletmeler için 2025’te uygulanacak.

DİSK-AR 2025 Asgari Ücret Araştırması: Türkiye’de Asgari Ücretin Dönüşümü ve Çalışma Yaşamına Etkileri

DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR), 2025 yılı için kapsamlı bir Asgari Ücret Araştırması yayımladı. Araştırma, Türkiye’de asgari ücretin kapsamını, ulusal ve uluslararası düzeyde gelişimini, ekonomik göstergelerle ilişkisini ve çalışma yaşamına etkilerini ele alıyor. Araştırma, DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu tarafından düzenlenen basın toplantısında kamuoyuna sunulmuş, toplantıya önde gelen akademisyenler ve ekonomi yazarları katılmıştır.

1. Asgari Ücretin Enflasyonla İlişkisi

• Araştırma, ücret-fiyat sarmalı yerine fiyat-ücret sarmalının etkili olduğunu vurguluyor. Türkiye’de enflasyonun kâr odaklı olduğu, işçilerin ücretlerinin alım gücünü artırma kapasitesine sahip olmadığı belirtiliyor.
• 2024 yılında asgari ücretin yıllık alım gücü kaybının 55 bin TL’ye ulaştığı, Temmuz ayında artış yapılmaması nedeniyle enflasyon karşısında ezildiği ifade ediliyor.

2. Asgari Ücretin Ortalama Ücret Haline Gelmesi

• Araştırma, Türkiye’de asgari ücretle çalışanların oranının %43,6’ya ulaştığını, asgari ücretin %5 fazlası ve altında çalışanların oranının %47,8 olduğunu gösteriyor.
• Kayıtdışı çalışanların %41,3’ü asgari ücretin yarısından düşük ücretlerle çalışmak zorunda kalıyor. Kadın işçilerin %54,5’i asgari ücret veya altında ücret alıyor.

3. Bölgesel Asgari Ücret Tartışmaları

• Bölgesel asgari ücretin geçmişte (1951-1974) denendiği ancak sosyal ve ekonomik eşitsizliklere neden olduğu için terk edildiği hatırlatılıyor. Bölgesel ücret uygulamasının Anayasa’ya ve eşitlik ilkesine aykırı olduğu vurgulanıyor.

4. Asgari Ücret ve Verimlilik İlişkisi

• Verimlilik artışı ücretlere yansımıyor: Türkiye’de asgari ücretin kişi başına GSYH’ye oranı 1974’te %80,6 iken 2024’te %46,5’e geriledi. 500 büyük şirketin verimlilik artışlarının ücret artışlarına yansımadığı, tersine ücretlerin düşüş gösterdiği ifade ediliyor.

5. Türkiye ve Avrupa Karşılaştırması

• Türkiye’nin asgari ücret düzeyi Avrupa’nın en düşük ülkeleri arasında yer alıyor. 2014’te Türkiye’den düşük asgari ücreti olan 11 ülke varken, 2024’te bu sayı 4’e düşmüştür (Arnavutluk, Bulgaristan, Karadağ, Sırbistan).

6. Vergi ve Kesintiler

• 2025 yılı için gelir vergisi dilimlerinin yeniden değerleme oranına göre 415 bin TL olması gerektiği, ancak mevcut düzenlemede bu tutarın çok altında kaldığı belirtiliyor.
• Vergi yükü: Asgari ücret üzerindeki kesintilerin çalışanlar aleyhine uygulandığı ve bu durumun işçilerin alım gücünü daha da düşürdüğü ifade ediliyor.

Politika Önerileri

Araştırma, işçi sınıfının yaşam koşullarını iyileştirmek için şu önerilerde bulunuyor:

1. Sendikalaşma ve toplu iş sözleşmelerinin yaygınlaştırılması.
2. Asgari ücretten vergi alınmaması ve işçilerin SGK primlerinin bir kısmının Hazine tarafından karşılanması.
3. Vergi dilimlerinin yeniden değerleme oranlarına göre düzenlenmesi.
4. Bölgesel asgari ücret uygulamasından kaçınılması.

Ücretin Yabancı Para Olarak Kararlaştırılması

Özet: 6098 sayılı Kanun’un 99. maddesi uyarınca; borç ülke parası dışında başka bir para birimiyle belirlenmiş ise borcun ödeme gününde ödenmemesi üzerine alacaklı, bu alacağının aynen veya vade ya da fiilî ödeme günündeki rayiç üzerinden ülke parası ile ödenmesini isteyebilir. Dolayısıyla, borcun ödeme gününde ödenmemesi üzerine alacaklıya tanınan seçimlik bir hak söz konusu olup hakkın kullanılması bozucu yenilik doğurucu nitelikte olduğundan talep hakkını kullanan alacaklının artık bu tercihinden dönmesi mümkün değildir.

Somut uyuşmazlıkta; dava konusu fazla çalışma ücreti alacağının ödenmemesi üzerine davacı taraf dava dilekçesiyle tercih hakkını kullanmış ve dava konusu fazla çalışma ücreti alacağının TL üzerinden ödenmesini istemiştir. Her ne kadar davacı taraf, 05.03.2019 tarihli ıslah dilekçesi ile fazla çalışma ücreti alacağının tamamını USD olarak arttırmış ise de ıslahın USD üzerinden yapılması, dava dilekçesindeki tercihten dönülmesi mümkün olmadığından geçerli değildir. Davacının dava dilekçesiyle tercih hakkını kullandığı, dava konusu fazla çalışma ücreti alacağını TL üzerinden ödenmesini istediği ve bu talebe değer verilmesi gerektiği gözetilmeden söz konusu alacağın USD üzerinden hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2022/16503, K. 2023/10180, T. 03.07.2023

İş Güvenliği Açığı: İrlanda Süpermarket Devi, Çalışan Yaralanmasından Sorumlu

Davidovic v Apleona HSG Limited & ors (2024) IEHC 596 davasında, Yüksek Mahkeme, süpermarket zinciri olan Aldi Stores (İrlanda) Limited’in, kusurlu bir palet arabasının neden olduğu çalışan yaralanmasından tamamen sorumlu olduğuna hükmetti.

Davacı, iki palet arabasını aynı anda itip çekerken, arabalardan birinin tabanındaki keskin bir cisim topuğunu delerek aşil tendonunun kopmasına neden oldu. Aldi, arabaların bakımını yapan yüklenici Tamircinin ihmalini ileri sürerek, sorumluluğun paylaşılmasını talep etti.

Mahkeme Bulguları:

Aldi, çalışanlarına bu tür araçların güvenli kullanımı, özellikle “aynı anda itme ve çekme” konusunda yeterli eğitim ve denetim sağlamadı. Güvenli olmayan araçları takip etme, tespit etme veya rutin kontrollerden geçirme süreci bulunmuyordu.

Aldi, kusurlu olan palet arabasının onarıldığına dair yeterli kanıt sunamadı. CCTV görüntüleri ve fotoğraflar, kazaya neden olan spesifik aracın onarımıyla ilgili kesin bir kanıt oluşturmadı.

Mahkeme, Aldi’nin sunduğu kanıtların tamircinin kazaya neden olduğu veya katkıda bulunduğunu göstermediğine karar verdi. Aldi’nin güvenli çalışma koşulları sağlama yükümlülüğünü yerine getirmediği ve kazadan tamamen sorumlu olduğu tespit edildi.

Günün Sorusu

SORU: 15 yıl 3600 gün tamamlayıp kıdem tazminatı alabilir yazısı getiren çalışanın çıkış işlemleri arabulucu ile yapılmak zorunda mıdır?

CEVAP: Hayır istifa dilekçesi ve kıdem tazminatına esas yazı ile 14 koduyla çıkışı yapılması yeterlidir.

Eğer aylığa hak kazanıyor yani yaş şartını da sağlıyorsa çıkışı 8 koduyla yapılır.

Bunu Biliyor Muydunuz?

Alt İşverenlerin Değişmesi

• İşyeri Devri Niteliği: Süresi sona eren alt işverenin fesih bildirimi olmadan yeni alt işveren tarafından çalışmaya devam edilmesi, işyeri devri olarak değerlendirilir.
• Fesih Bildirimi Olmadan İş İlişkisi Devam Eder: SGK’ya bir işveren için çıkış, diğer işveren için giriş bildirimi yasal bir prosedürdür. Ancak işçiye fesih bildirimi yapılmadığı sürece iş ilişkisi sona ermez.
• Feshe Bağlı Haklar Talep Edilemez: Fesih bildirimi olmadığı için işçinin kıdem, ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti talep etmesi mümkün değildir.
• Ara Verme Süresi: Alt işveren değişikliklerinde kısa süreli (birkaç gün) ara vermeler olabilir. Yargıtay’a göre makul ara verme süresi 10-15 gündür.
• Yeni İş İlişkisi: İşçinin, yeni alt işveren nezdinde çalışmaya başlamasıyla, iş ilişkisi yeni bir iş sözleşmesi kapsamında değerlendirilmelidir. Bu durumda feshe bağlı haklar doğar.
• Fesih Bildirimi ile Haklar: Alt işveren süresi sona ererken fesih bildirimi yapılırsa, işçiye ulaşan fesih bildirimi sonuç doğurur. İşçinin hak talebi (kıdem, ihbar tazminatı vb.) geçerlilik kazanır.
• Fesih Yerine Geçen İşlemler: İşveren tarafından fesih iradesi açıklanmasa bile ibraname veya makbuz gibi işlemler fesih yerine geçer ve yeni bir iş ilişkisi başlar.
• Kıdem ve Yıllık İzin Ücretleri: Fesih bildirimi yapılmadan sadece kıdem tazminatı ödenirse bu ödeme avans sayılır. Yıllık izin ücretinin ödenmesi halinde ise fesih gerçekleşmiş kabul edilir.
• Çalışma Sürelerinin Birleştirilmesi: Aynı asıl işverene bağlı olsa bile, alt işverenler arası işyeri devri olmadığı sürece işçinin farklı alt işverenlerde geçen çalışmaları birleştirilmez. Tazminat ve yıllık izin hesaplaması ayrı değerlendirilir.